grâce

grâce, n.


1. (clémence) ār (f. ō), āre (f. ōn), v.n. æra, v.h.a. ēra > all.m. Ehre, v.s. ēra, v.fr. ēre ♦ gi(e)fu/gyfu/giofu/geofu/gæfe/geafu/gefe (f. ō), got. giba (f. ō), v.n. gjǫf (f. ō et i), v.h.a. geba (f. ō), v.s. geƀa (f. ō), v.fr. ieve (f. ō) ♦ liss/līþs (f. jō) ♦ līþ (nt.) ♦ mildheortnes (f. jō) ♦ milts/milds, got. mildiþa, v.h.a. miltida {f. ō}. faire grâce (avoir pitié) (ge)ārian (Vf2), v.h.a. ērēn (Vf3).

2. (dispense) faire grâce de lǣtan of (VF7).

3. (faveur, bonté, service)a. ār ← ♦ ārfæstnes/ǣrfæstnes (f. jō) ♦ ārstæf (m. a) ♦ ēaþmōdnes/ēadmōdnes (f. jō) ♦ ēst (f. i), got. ansts (f. i), v.n. ást (f.), v.h.a. anst (f. i), v.s. anst (f.), v.fr. e(n)st ♦ ēstines (f. jō) ♦ fremfulnes (f. jō) ♦ fremsumnes (f. jō) ♦ fremu (f. i), v.h.a. fruma (f. ō) ♦ (ge)glædnes/(ge)glednes (f. jō) ♦ gi(e)fu ← ♦ gifnes (f. jō) ♦ glædmōdnes (f. jō) ♦ gōdnes (f. jō) > a.m. goodness ♦ gōdscipe (m. i) ♦ hyldo/hyldu (f. īn), hylde (f. ōn), v.n. hylli, v.h.a. huldī(n) (f. īn) > all.m. Huld, v.s. huldi, v.fr. helde/hulde (f. īn) ♦ rūmmōdnes (f. jō) ♦ til (nt.) ♦ (ge)trēow/(ge)trȳw/(ge)trūw (f. wō) > a.m. truce, got. triggwa (f. wō), v.n. trú (f.), v.h.a. tri(u)wa (f. ō) > all.m. Treue, v.s. tre(u)wa), v.fr. trīuwe/trīowe/trouwe ♦ þanc/þonc (m. a) > a.m. thank, got. þagks (m. ?), v.n. þǫkk (f. i), v.h.a. thanc (m. a) > all.m. Dank ♦unna (m. an) ♦ unne (f. ōn) ♦ weldōnnes (f. jō) ♦ welwille(n)dnes/wyllwille(n)dnes (f. jō) ♦ welwilnes/welwylnes (f. jō). grâce spéciale sundorgifu/syndergifu (f. ō). par la grâce de þances > a.m. thanks, v.h.a. danches ♦ þur(u)h > a.m. through, got. þairh, v.h.a. duruh/dhurah > all.m. durch, v.s. thur(u)h/thuru, v.fr. thruch. s’efforcer de gagner les bonnes grâces de līc(c)ettan, v.h.a. līhizan {Vf1}.

b. (grâce divine) ār ← ♦ gāstgifu (f. ō) ♦ giefnes (f. jō) ♦ gi(e)fu ← ♦ gif (f. i) ♦ godes ēst (f. i) ♦ godes giefu (f. ō). appeler la grâce divine sur (ge)bletsian/(ge)bledsian (Vf2) > a.m. bless ♦ geēadigan (Vf) ♦ (ge)hālgian/(ge)hāligan (Vf2) > a.m. hallow, v.n. helga, v.h.a. heilagōn (Vf2) > all.m. heiligen, v.s. hēlagōn. grâce céleste ēadgi(e)fu (f. ō) ♦ wuldorgifu (f. o). par la grâce de Dieu Godes þances.

4. (bénédiction, bonheur) bēn (f. i) ♦ bletsung/bledsung (f. ō) > a.m. blessing.

5. (reconnaissance d’un bienfait) a. action de grâce andetnes (f. jō) ♦ te deum. grâces (CHANTÉES AU REPAS) bēodfers (nt. a).

b. grâce à be/bī/big > a.m. by, got. bi, v.h.a. bī/be > all.m. bei, v.s. bi/be, v.fr. bī/be ♦ mid/miþ, got. miþ, v.n. með(r), v.h.a. mit(i) > all.m. mit, v.s. mid(i), v.fr. mit(h) ♦ þances ← ♦ þur(u)h ← ♦ under > a.m. under, got. undar, v.n. undir, v.h.a. untar > all.m. unter, v.s. undar, v.fr. under. grâce à Dieu Gode þancGodes þances. grâce à moi mines þances.

6. (bonne volonté) de bonne grâce glædlīce, v.n. glaðliga ♦ wilfullīce > a.m. wilfully. de mauvaise grâce unēaþe ungeorne, v.h.a. ungerno > all.m. ungern ♦ unþances, v.h.a. undankes ♦ unwilles unwillum.