côté

côté, n.


1. (partie latérale) a. hand/hond (f. u) > a.m. hand, got. handus (f. u), v.n. hǫnd (f. th. rac.), v.h.a. hant (f. u et i) > all.m. Hand, v.s. hand (f. u), v.fr. hand/hond (f. ō) ♦ healf > a.m. half, got. halba, v.n. hálfa, v.h.a. halba {f. ō}, v.s. halba, v.fr. half ♦ sīde (f. ōn) > a.m. side, v.n. síða, v.h.a. sīt(t)a (f. ōn) > all.m. Seite, v.s. sīda, v.fr. sīde. côté extérieur ūthealf (f. ō).


b. à côté de
, loc. prép. (le long de) on andlang(es)þǣr onemnþǣrwiþ. (près de) andlang/onlang/onlong/ollonc/ollunc/ollung > a.m. along, v.fr. ondling(a) ♦ andlanges æt/et > a.m. at, got. at, v.n. at, v.h.a. az ♦ be/bī/big > a.m. by, got. bi, v.h.a. bī/be > all.m. bei, v.s. bi/be, v.fr. bī/be ♦ be healfebirihte/biryhteforne gehende nē(a)h > a.m. nigh, got. neƕis, v.n. nær, v.s. nāh ♦ on andlangon ef(e)n/on emn > a.m. anent, v.h.a. ineben > all.m. neben ♦ onuppan  > a.m. to, got. du, v.h.a. zuo/zū > all.m. zu, v.s. tō, v.fr. tō ♦ tōemnes/tōefneswiþ > a.m. with, v.n. við, v.s. wiđ, v.fr. with. tout à côté de fulgehende. aux côtés de on ef(e)n ←. d’un côté hider/hyder > a.m. hither, got. hidrē, v.n. heðra. d’un côté à l’autre ofer/ofor/ober > a.m. over, v.s. oƀar, v.fr. over. d’un côté à l’autre de þur(u)h > a.m. through, got. þairh, v.h.a. duruh/dhurah > all.m. durch, v.s. thur(u)h/thuru, v.fr. thruch. de ce côté-ci beheonan/behionan/behinon/beheononhiderweard > a.m. hitherward. de ce côté-ci de beheonan ←. de ce côté-là þǣrtō > a.m. thereto ♦ þi(e)der/þyder/þadder/þæder > a.m. thither ♦ þiderweard(es). de chaque côté on āþre hand on ǣgþere hand. de l’autre côté ofer ← ♦ wiþerræhtes. de l’autre côté de begeon(d)an/begeonde/beiundan(e) > a.m. beyond ♦ gēan ofer ←. de l’autre côté de la mer, adj. ofersǣlic ofersǣwisc. des deux côtés on gehwæþere hand. du mauvais côté (à l’envers) hindeweard. sur le côté þwēores/þwȳr(e)s/þwīres, v.n. þvers, v.h.a. tweres, v.fr. thweres.


c. à côté de
, loc. prép. (comparé à) tō ← ♦ tōgē(a)nes/tōge(a)gnes/tōgægnes, v.h.a. tegegnes, v.s. tegegnes, v.fr. tōjenst.


d. de côté (à part)
sundor/sunder/sundur, got. sundrō, v.n. sundr, v.h.a. suntar, v.s. sundar/sunder. (de biais) þwēorlīce. (indirectement) healfunga.


2. (région, partie, zone) a.
ende (m. ja) > a.m. end, got. andeis (m. ja et i), v.n. endi(r) (m. ja), v.h.a. enti/anti (m. et nt. ja) > all.m. Ende, v.s. endi (m. et nt.), v.fr. enda/ende ♦ scēat (m. a), v.n. skaut (nt.), v.h.a. scōz (m. et nt. a), scōza (f.) > all.m. Schoss, v.fr. skāt. de quelque côté que, loc. conj. hwǣr…swāhwider swālōc(a) hwǣrswā hwider (swā)swā hwider ymb þǣrþǣr þider/þadder/þæder > a.m. thither.


b. de tous côtés (de partout)
āhwonan/āhwanan/āhwanon/āhwonon/ōhwanon ; gehwanon hwanonhwegu/hwænonhwegu. (tout autour) ǣghwǣr onbūtanon ūteweardumwiþ ǣlce handymb(e)…ūtan/emb(e)…ūtan. (dans toutes les directions) āhwider/ǣghwider/ǣghwyderǣghwǣr/ǣghwārbrāde gehwider on gewelhwilcum ende.


3. (parti, bord)
hand ← ♦ healf ←. se ranger du côté de qq. bestandan/bigstandan (VF6) ♦ mid standan (VF6) ♦ (on) fultum gestandan (VF6) ♦ on stale bēon/wesanundercuman (VF4).


4. (branche familiale)
hand ← ♦ sīde ←. côté féminin spinelhealf (f. ō) ♦ wīfhand (f. u) ♦ wīfhealf (f. ō). côté masculin sperehand (f. u) ♦ sperehealf (f. ō) ♦ wǣpnedhand (f. u) ♦ wǣpnedhealf (f. ō). côté maternel mēd(e)ren/mēd(d)ern/mēodren (nt.) ♦ mōdorhealf (f. ō). du côté maternel mēd(e)ren ← ♦ on mēdren. côté paternel fæderenhealf (f. ō).


5. (aspect) d’un côté…de l’autre
ōþer…ōþer, v.s. ōđar…ōđar.